معنای رزق
رزق در لغت به معنی روزی ( مایحتاج روزانه بندگان ) و هر آن چه از آن نفع برند ، آمده است .
به معنای دقیقتر رزق یعنی آنچه که مایه بقا و حیات است . اگر گفته میشود خوراک یا پوشاک یا مسکن و سرپناه رزق است جهتش این است که وجود آنها مساوی با حیات و تدوام آنست و فقدان آن برابر با هلاکت و ناتوانی و عدم تدوام زندگیست .

اقسام رزق :

1 – رزق مادی : این فبیل ارزاق موجب حیات و بقای جسم انسان است ، ماحصل این رزق محدود به حیات دنیاست و انسانها به فراخور تلاش و و تقدیر خود از این ارزاق بهره مند می شوند ، برخی کمتر و برخی بیشتر .

رزق مادی خود به دو دسته رزق ضروری و غیر ضروری تقسیم می گردد :
الف – به طور مثال در باب مأکولات و مشروبات ، آب و نان از ارزاق ضروری و بسیار مهم و استراتژیک محسوب می شوند ، که فقدان هر یک موجب فنا و نابودی بشر است . درطول تاریخ بشر و به خصوص در جهان کنونی هم کشمکش ها و جنگهای متعددی بر سر این دو رزق زندگی بخش رخ داده است . خدای متعال در اهمیت آب اینگونه می فرماید :
أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ . انبیاء30
آيا كسانى كه كافر شدند، نديدند كه آسمان‏ها و زمين بسته بودند [و آب و گياه نمى‏دادند] و ما آنها را شكافتيم و هر چيز زنده‏اى را از آب پديد آورديم؟ پس آيا ايمان نمى‏آورند .
و از این روست که رسول خدا در باب اهمیت نان نیز می فرماید :
لولا الخبز ما عبد الله . مشکاة الانوار فی غرر الاخبار
اگر نان نبود خدا بندگی نمیشد .

2 – رزق معنوی : این نوع رزق موجب حیات و تعالی و ارزشمندی روح انسان است وجود این رزق است که به زندگی انسان معنا و مفهوم واقعی حیات را می دهد و جاودانگی و خلود در بهشت برین را به ارمغان می آورد و این همان چیزیست که جسم انسان حتی جسم مرده انسان را محترم و ارزشمند می کند . نگاهی به آیات قرآن کریم و احادیث وارده در خصوص حرمت زنده و مرده مؤمن و حقوقی که خداوند بر سایر مؤمنان در خصوص برادران و خواهران ایمانی خود مقرر فرموده انسان را به جایگاه و اهمیت ارزاق معنوی رهنمون می سازد .

مصادیق رزق معنوی :
درتفحص و جستجو درآیات قرآن کریم و هم احادیث و هم زبان زیبای دعا و مناجات معصومین علیهم السلام می توان به مصادیق فراوانی از ارزاق معنوی پی برد . از جمله :
الف – انفاق :
خداوند می فرماید : و مما رزقناهم ینفقون . بقره 3
و از آنچیزهایی که روزیشان کردیم انفاق می کنند .
ب – اطعام :
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند : الطعام قوة الاجسام و الاطعام قوة الارواح . مشکاة الانوار ابن طبرسی .
خوردن طعام موجب تقویت جسم است و خوراندن و اطعام ( دیگران ) موجب تقویت روح است .
ج – مهربانی بر ایتام – آبادان کردن مساجد – هم نشینی با کریمان – دوری جستن از لئیمان
دریکی از دعاهای کوتاه رمضان داریم که :
اللهم ارزقنی رحمة الایتام
و عمارة المساجد
و مصاحبة الکرام
و مجانبة اللئام .
د – زیارت خانه خدا .
اللهم ارزقنی حج بیتک الحرام فی عامی هذا و فی کل عام .
ه – علم حقیقی .
و قل رب زدنی علما . طه 144
و بگو خداوندا بر دانشم بیفزا .
همان گونه که در ارزاق مادی برخی اهمیت و ضرورتشان بر دیگر ارزاق مادی بیشتر بود ، در ارزاق معنوی نیز اینگونه است برخی از ارزاق ضرورت حیاتی دارند اگر نباشد روح انسان مرده است اگر چه به ظاهر حیات و تحرک جسمی داشته باشد .

ضروری ترین ارزاق معنوی کدامند ؟
1 – ضروری ترین رزق معنوی که تغذیه فکر به آن است اعتقاد به توحید و عدل و نبوت و امامت و معاد است . که اینها خلاصه گردیده است در شعار مکتب یعنی صلوات : اللهم صل علی محمد و آل محمد .

2 – در بخش عمل ضروری ترین رزق معنوی اتیان نماز است . لذا فرموده اند : الصلاة عمود الدین – نماز ستون خیمه دین است . در روایات اسلامی قبولی سایر اعمال به نماز آمده است ، ناظر به اهمیت و ضرورت این این رزق معنویست .

3 – و ضروری ترین رزق معنوی مربوط به قلب محبت الهی و در طول آن محبت دوستان و اولیای خداست ، همان کسانی که مصداق آیه مودت ، خداوند متعال ؛ مودت و محبت به آنها را مزد رسالت پیامبرش اعلان و واجب فرموده است:
قل ما اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی . شوری23
بگو ( ای رسول ما به این مسلمانان که ) من ( در قبال زحمات خود برای هدایت شما ) هیچ اجر و مزد (مادی ) نمی خواهم مگر مودت و دوستی قربایم را .
کسانی که واجد این ارزاق هستند انسانهایی هستند به نص قرآن و روایات صاحب اکرام ابدی . ان اکرمکم عند الله اتقاکم . حجرات 23
گرامی ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست . چرا که تقوا رزق معنویست .
اگر انسانی فاقد این ارزاق معنوی بشود ، در حقیقت کسیست که روح او مرده و بی ارزش است و جسم او نیز به تبع روح مرده اش بی ارزش است . از این جهت است که کافر حرمت ندارد و مالش هم مالیت نداشته و بدن او نیز نجس است ، مسلمانان در تجهیز و تکفین و تدفین او تکلیفی ندارند ، چون ارزشی ندارد و به فرمایش قرآن کریم :
وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَـئِكَ كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَـئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ .اعراف 179
همانا بسيارى از جنيان و آدميان را [گويى‏] براى دوزخ آفريده‏ايم، [چرا كه‏] دل‏هايى دارند كه با آن فهم نمى‏كنند و چشم‏هايى دارند كه با آن نمى‏بينند، و گوش‏هايى دارند كه با آن نمى‏شنوند. آنها چون چهارپايانند بلكه گمراه‏ترند، و آنان غافلانند .

تصور غلط از رزق :
برخی وقتی سخن از رزق میشود ، گرفتن و به دست آوردن ارزاق مادی را در ذهن تصور می کنند و رزق را تنها مادیات می پندارند ، و حال اینکه طبق مطالب و مستندات قرآنی و روایی بالا توفیقات معنوی و عبادی و نفع رساندن به دیگران هم رزق است ، که نصیب همه کس نمی شود . معنای دیگر رزق اینجا معلوم میشود ، چنانکه در کتب لغت نیز آمده است : رزق به فتح و کسر( ر) به معنای نفع بخشیدن نیز آمده است . مانند : تعلیم علم – اطعام و احسان و خیر رسانی به دیگران – ارسال زائر و……… .

خصوصیات رزق با برکت :
1 – ماحصل تلاش خود انسان باشد .
2 – طریق تحصیل آن مشروع باشد .
3 – در چارچوب شرع به عنوان حلال و حق تعریف شده باشد .

فرمول کلی جلب رزق حلال :
1- سعی و کوشش : و ان لیس للانسان الا ما سعی . نجم39
و تحقیقا چیزی برای انسان نیست مگرآنچه که با سعی و تلاش بدست آورد .

2 – دعا و توسلات به خصوص نمازی :

عن الصدوق فی العلل عن النبی صلی الله علیه و آله :
قال : صلاة اللیل مرضات للرب ، و حب الملائکة و سنة الانبیاء و نور المعرفة ، و اصل الایمان ، و راحة الابدان ، و کراهیة الشیطان ، و سلاح علی الاعداء ، و اجابة الدعاء ، و قبول الاعمال ، و سعة الرزق . بلد الامین سید بن طاووس قدس سره الشریف و السعة و الرزق مرحوم کلباسی – مطبعة الاداب فی النجف الاشرف .
رسول خدا فرمودند : نماز شب موجب رضایت خداوند و محبت فرشتگان بوده و سنت انبیاء و نور معرفت و شناخت و موجب راحتی بدن و کراهت شیطان است ، نماز شب سلاح بر علیه دشمنان و موجب اجابت دعا و قبولی اعمال و وسعت رزق است .
امام رضا سلام الله علیه نیز فرمودند :
حافظوا علی صلاة اللیل فانّها حرمة الربّ ، تدر الرزق و تحسن الوجه ، و تضمن رزق النهار . مسترک الوسائل من فقه الرضا علیه السلام .
محافظت کنید بر نماز شب که تحقیقا نماز شب حرمت خدا و ریزنده رزق و نیکو کننده صورت و ضمانت کننده رزق روز است .

3 – تقوا و نمونه تقوا انفاق بعضی از ارزاق :
و مما رزقناهم ینفقون . بقره 3
بعضی از آن چیزهایی که به آنها دادیم را انفاق می کنند .
انفاق بعضی از نعمت ها و ارزاق خدادای از خصوصیات متقین ذکر شده است و متقابلا در جای دیگر می فرماید :
و من یتق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لا یحتسب .طلاق2
هر کس تقوای الهی را پیشه کند برای او گشایش است و خداوند رزق ( تمام رزق و نیازمندی ) او از جایی می رساند که حساب ناشده باشد .

4 – توکل به خداوند و امید به فضل و رحمت الهی .

و من ‌یتوکل علی الله فهو حسبه إن الله بالغ أمره قد جعل الله لکل شیء قدراً. طلاق3

و هر کس بر خدا اعتماد کند او براى وى بس است. خدا فرمانش را به انجام رساننده است. به راستى خدا براى هر چیزى اندازه‏اى مقرّر کرده است.
یکی از صلحای گمنام که خداوند وجود ایشان را حفظ کند ، از باب نصیحت به فرزندان خود می فرمودند که : دخترم ، پسرم اگر یک تک تومانی هم در جیب خود داشتید نگوئید نداریم بگوئید داریم . انسان متوکل هر لحظه چشم امید به فضل و رحمت خداوندی می دوزد و توکل می کند و آن خدایی که لا مؤثر فی الوجود الا به و لاحول و لا قوة الا به العلی العظیم است . رزاق عالم وجود است ، خود می داند که رزق بندگانش را که چشم از غیر او بسته و منقطع از خلق اند را چگونه تأمین و آماده کند .

طالبان مباحث رزق می توانند به کتاب شریف السعة و الرزق تألیف مرحوم حجة الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمد کلباسی حائری رحمة الله علیه مراجعه نمایند ، که در این اواخر به زبان فارسی نیز برگردان شده است .
منبع:پايگاه اطلاع رساني دعا

1 دیدگاه

By سروش on ژوئن 1, 2010

ممنون از لیلا خانم . مطلب جالبی بود . کاش همه مطالب مفید تو اینترنت می نوشتند تا همه از عمرشون درست استفاده می کردند

فید دیدگاه‎ها بازتاب‎ها

دیدگاهتان را بنویسید